Facebook – serwis społecznościowy, w ramach którego zarejestrowani użytkownicy mogą tworzyć sieci i grupy, dzielić się wiadomościami i zdjęciami oraz korzystać z aplikacji, będący własnością Facebook, Inc. z siedzibą w Menlo Park.
Został uruchomiony 4 lutego 2004 na Uniwersytecie Harvarda i był początkowo przeznaczony przede wszystkim dla uczniów szkół średnich i studentów szkół wyższych. Jego głównym autorem jest Mark Zuckerberg (obecnie pełni on funkcję dyrektora generalnego).
W październiku 2010 na ekrany kin wszedł film The Social Network ukazujący historię portalu Facebook (pierwotnie TheFacebook) i jego założycieli. W zakończeniu filmu podano szacunkową wartość portalu i wynosiła ona 25 miliardów dolarów.
18 maja 2012 Facebook jako firma pojawił się po raz pierwszy na amerykańskiej giełdzie NASDAQ, stając się najwyżej wycenianą w dniu debiutu spółką giełdową w historii. Szacunki dotyczące wartości serwisu okazały się jednak mocno przesadzone, gdyż oczekiwania inwestorów były zbyt duże w stosunku do realnych możliwości serwisu. W dniu debiutu giełdowego akcje Facebooka plasowały się na poziomie około 30 dolarów za sztukę. W sierpniu 2020 osiągnęły poziom 262 dolarów za akcję.
W czerwcu 2017 liczba użytkowników na całym świecie wynosiła prawie 2 miliardy, a dziennie aktywnych jest prawie 1,3 mld osób. Średni wiek użytkownika serwisu to 22 lata. Dane zgromadzone na Facebooku to ponad 980 petabajtów, co 24 godziny przybywa ponad 0,5 petabajta. Przeciętny użytkownik spędza na Facebooku około 21 minut.
W czerwcu 2019 roku Facebook poinformował, że wprowadzi na rynek nową kryptowalutę, swojego autorstwa, o nazwie Libra. Kryptomoneta będzie obsługiwana przez aplikację Calbra. Cyfrowa waluta znajdzie się w obiegu w 2020 roku i będzie wspierana przez grupę partnerów, wchodzących w skład Stowarzyszenia Libra, między innymi: Visa, Mastercard, PayPal, Lyft, Spotify, PayU i innych.
We wrześniu 2019 roku Facebook poinformował, że wprowadzi na rynek nowy produkt – platformę Fashion++, która wykorzystując sztuczną inteligencję będzie doradzać użytkownikom jak dobrać garderobę.
Zuckerberg, jako student Uniwersytetu Harvarda, 4 lutego 2004 stworzył wraz z grupą studentów serwis społecznościowy on-line TheFacebook, w ramach którego zarejestrowani użytkownicy mogli odszukiwać i kontynuować szkolne znajomości oraz dzielić się wiadomościami i zdjęciami. Utworzenie kodu źródłowego strony zajęło mu 2 tygodnie. Serwis bardzo szybko uzyskał ogromne zainteresowanie wśród studentów i osiągnął sukces na Harvardzie. Ponad ⅔ studentów zarejestrowało się na nowo powstałej stronie już w pierwszych 2 tygodniach jej funkcjonowania.
Wówczas Zuckerberg zdecydował się rozszerzyć zasięg serwisu na inne szkoły. Rozpoczął współpracę ze swym współlokatorem Dustinem Moskovitzem. Kolejnymi uczelniami, które objęto zasięgiem serwisu, były Uniwersytet Stanforda, Yale’a i Columbia, a następnie pozostałe uczelnie z Ligi Bluszczowej oraz szkoły bostońskie.
Latem, na początku działalności serwisu, Zuckerberg i Moskovitz rozszerzyli zasięg jego działalności na prawie 30 szkół.
Latem 2004 Zuckerberg, Moskovitz, dziewczyna Zuckerberga Hilary Shinn oraz grupa ich znajomych przenieśli się do Palo Alto w Kalifornii. Wynajęli tam mały dom, który posłużył im za pierwsze biuro. Pod koniec lata Zuckerberg spotkał Petera Thiela, który zainwestował w powstające przedsiębiorstwo. Parę miesięcy później powstało biuro na University Avenue w centrum miasta. Obecnie firma ma swoją siedzibę w czterech budynkach, które tworzą, jak to Zuckerberg nazywa, „kampus miejski” w centrum Palo Alto.
5 września 2006 w serwisie Facebook uruchomiono tzw. News Feed, czyli listę, na której widoczne było, co znajomi robili aktualnie na stronie serwisu. Spotkało się to z falą krytyki skierowaną na Zuckerberga. Twierdzono, że narzędzie to jest niepotrzebne – określono je jako narzędzie do cyberstalkingu (internetowego nękania, prześladowania, osaczania). Trzy dni później Zuckerberg odpowiedział na falę krytyki listem otwartym, w którym przeprosił użytkowników serwisu za swoje przedsięwzięcie.
24 października 2007 opublikowano w prasie informacje, że firma Microsoft kupiła część akcji Facebook. Było to 1,6% za kwotę 240 milionów dolarów amerykańskich. Szacunkowa wartość Facebooka wynosiła wtedy 15 mld USD.
Od maja 2008 działa polska wersja językowa serwisu, uruchomiona dzięki tłumaczeniom wykonanym przez użytkowników.
W kwietniu 2009 została oddana do użytku wersja „lite”. Była to uproszczona wersja serwisu, pozbawiona np. Facebook Chat, przeznaczona przede wszystkim dla ludzi posiadających słabsze komputery bądź łącza internetowe. Facebook Lite został wyłączony bez dodatkowych wyjaśnień w dniu 20 kwietnia 2010. Osoby pracujące przy projekcie skupione zostały wokół usługi Facebook Questions.
Facebook został napisany w języku PHP, który następnie jest tłumaczony za pomocą autorskiego narzędzia – HipHop for PHP na C++, co ma się przekładać na zredukowanie o 50% obciążenia serwerów.
Serwis przeszedł wiele zmian wizualnych, co nie zawsze spotykało się z aprobatą użytkowników; największy sprzeciw pojawił się po zmianach strony głównej – zamiast statycznej zawartości w formie wirtualnej wizytówki spotykanej w tego typu serwisach, pojawił się mikroblog wraz z powiadomieniami aplikacji. Facebook oferuje wewnętrzną platformę aplikacji internetowych, dzięki której każdy z użytkowników może napisać własny program i udostępniać go innym użytkownikom. Platforma ta umożliwia również zarabianie pieniędzy twórcom, poprzez oferowanie zawartości premium (np. dodatkowe przedmioty w grach, wirtualne pieniądze wykupowane za prawdziwą walutę); a także umożliwia komunikowanie się programów zewnętrznych, serwisów z Facebookiem – wiele serwisów internetowych (m.in. Digg, lifehacker.com, crunchgear.com) oferuje możliwość „podpięcia” konta z wykorzystaniem nazwy i hasła użytkownika Facebooka, co jest własną wersją rozproszonego uwierzytelnienia OpenID (funkcja nosi nazwę Facebook Connect). Serwis oferuje również wewnętrzny komunikator, który umożliwia komunikację poprzez programy zewnętrzne obsługujące protokół XMPP.
W lutym 2014 portal wprowadził przy współpracy ze środowiskami LGBT większą liczbę możliwych do wybrania płci, z myślą o osobach transgender.
Facebook posiada także wiele typowych funkcji obecnych w innych serwisach społecznościowych, takich jak: albumy ze zdjęciami, blog, notes, książka adresowa, lista znajomych, grupy użytkowników, blokowanie użytkowników, poczta wewnętrzna.
W grudniu 2011 wprowadzono Oś czasu, nowy rodzaj profilu, który pozwala na dodawanie „Wydarzeń z życia” (np. ukończenia szkoły, pierwszego spotkania z daną osobą, podróży czy złamanej kości itp.) oraz postów z ustawioną datą w przeszłości. Dodatkowo generowana jest mapa ze wszystkimi odwiedzonymi przez użytkownika miejscami.
Facebook oferuje również każdemu użytkownikowi możliwość, aby adres www do jego profilu składał się z ciągu przypadkowych cyfr bądź wybranej przez siebie nazwy użytkownika.
Facebook we współpracy z Cisco oferuje również specjalne modemy dla firm oraz przedsiębiorstw, które pozwolą ich klientom na darmowy dostęp do internetu w zamian za podstawowe dane demograficzne przekazywane firmie oferującej internet.
13 listopada 2013 została wydana nowa wersja 3.0 aplikacji Facebook Messenger dla iOS i Androida. Nowa wersja pozwala korzystać z numeru telefonu do wysyłania wiadomości do wszystkich numerów bez konieczności bycia znajomymi na Facebooku. Podobną funkcję ma aplikacja WhatsApp, która została wykupiona za 16 mld dolarów przez Facebooka. Od 2015 wprowadzono możliwość korzystania z aplikacji Facebook Messenger bez rejestracji w serwisie Facebook. Opcja założenia konta w aplikacji bez rejestracji w serwisie Facebook była dostępna do 2019 roku. Pod koniec 2019 r. Facebook zmodyfikował regulamin, zmieniając sposób korzystania z komunikatora i narzucając wymóg posiadania konta w serwisie Facebook przy zakładaniu nowego konta w komunikatorze. Zmiany wprowadzone pod koniec 2019 roku nie dotyczą jedynie tych użytkowników, którzy już posiadają swoje konta w komunikatorze.
Rozwój funkcji serwisu i wzrost jego popularności spowodował, że niektórzy naukowcy zaczęli ostrzegać przed możliwością uzależnienia od Facebooka. Problem ten dotyczy przede wszystkim młodych ludzi, którzy spędzają na Facebooku kilka godzin dziennie. Według naukowców nie mogą oni poradzić sobie z rosnącym zaangażowaniem w to, co dzieje się aktualnie na Facebooku. Presja zalogowania się i sprawdzenia informacji dotyczących znajomych, obejrzenia ich najnowszych zdjęć oraz porównania wyników gier, czy testów jest tak silna, że zapominają oni o innych aspektach życia.
Serwis jest też krytykowany za przyczynianie się do gorszych wyników w nauce (w porównaniu z uczniami, którzy go nie używają) oraz za kształtowanie osobowości narcystycznej.
Pliki cookies ładowane przez serwis zapamiętują wszystkie strony, które mają powiązanie z Facebookiem. W związku z czym czasami część życia osób zarejestrowanych na Facebooku jest rejestrowana, nawet po wylogowaniu. Facebook śledzi także osoby, które nie posiadają nawet konta na portalu.
W Stanach Zjednoczonych Facebook został skazany na wypłatę 10 milionów dolarów na cele charytatywne za wykorzystywanie wizerunku użytkowników wbrew ich woli i wiedzy.
Zmieniono także interfejs centrum aplikacji, w wyniku czego trudniej jest jednoznacznie określić jakie dane przekazujemy serwisowi oraz twórcy aplikacji podczas korzystania z danego programu lub gry.
Serwis planuje także udostępnić reklamodawcom adresy e-mail oraz numery telefonów swoich użytkowników.
Kontrowersje wzbudza także ilość danych, które Facebook zbiera na temat osób z niego korzystających. Znana jest sytuacja, gdy Max Schrems – austriacki student prawa – wysłał do siedziby serwisu oficjalny list z prośbą o udostępnienie mu danych, jakie zostały zgromadzone na jego temat, w czasie gdy posiadał konto na Facebooku. Prośba została rozpatrzona po myśli Schremsa i dostał on płytę CD ze wszystkimi informacjami na temat jego aktywności (np. posty na jego profilu, korespondencja ze znajomymi czy też linki które „polubił”). Niepokój Schremsa wzbudziło to, iż dane te były przechowywane na serwerach Facebooka, mimo że nie posiadał już on w nim konta. Sprawą zainteresował się Irlandzki Komisarz Ochrony Danych Osobowych, który postanowił się przyjrzeć problemowi.
Firma jest też posądzana o szpiegowanie użytkowników i wdrażanie nowych funkcji bez jakichkolwiek ostrzeżeń (czasami zdarza się, że są jednocześnie domyślnie włączone) i monitoring w zamian za dodatkowe możliwości.
W 2012 Facebook organizował na próbie 700 tysięcy użytkowników eksperyment psychologiczny, mający na celu stwierdzić, czy da się manipulować uczuciami osób przez internet, zaś informacja o kontrowersyjnym eksperymencie wyszła na jaw w 2014.
19 lipca 2008 Facebook złożył wniosek do sądu w San José w Kalifornii o ukaranie studiVZ – niemieckojęzycznej platformy o podobnym charakterze, której zarzuca plagiat (kradzież własności intelektualnej). Porównywalnie w innym procesie zakończonym ich przegraną twórcy Facebooka zostali oskarżeni o to samo przez braci Camerona i Tylera Winklevossów, którym musieli wypłacić 65 mln dolarów odszkodowania.
W 2010 został nakręcony film obyczajowy The Social Network w reżyserii Davida Finchera opowiadający o powstaniu Facebooka wykonany na podstawie książki Bena Mezricha Miliarderzy z przypadku (ang. The Accidental Billionaires). Światowa premiera miała miejsce 24 września 2010. Film otrzymał wiele nagród, w tym trzy Oscary (za scenariusz adaptowany, montaż i muzykę) i cztery Złote Globy. Film nie przedstawia jednak prawdziwych scen z życia bohaterów ani nie ukazuje faktycznych relacji między nimi.
Facebook dostarcza także API dla swojego portalu, dzięki czemu programiści mogą wykorzystywać funkcjonalności portalu w swoich aplikacjach.
Dostępne są SDK dla wielu języków i platform:
Dodatkowo istnieje SDK dla języka C#, dzięki czemu możliwe jest pisanie aplikacji w tym języku dla różnych platform, które wspiera .NET Framework:
Facebook C# SDK.
Facebook udostępnia także LikeBoxy i inne pluginy, które można dodać do treści innych stron.
Do marca 2018 Facebook wypuścił 2 405 931 900 akcji klasy A i 497 529 450 akcji klasy B. Ich najwięksi właściciele: