Punisher (Francis “Frank” Castle) to fikcyjna postać, bohater komiksów wydawanych przez Marvel Comics,doczekał się trzech filmów fabularnych, serialu i jednej gry komputerowej będącej adaptacjami komiksu. Twórcą postaci był scenarzysta Gerry Conway oraz rysownicy John Romita Sr. i Ross Andru. Nazwę postaci Punisher (z ang – karzący, wymierzający karę) wymyślił Stan Lee – twórca najsłynniejszych bohaterów Marvela takich jak Spider-Man, Hulk, czy X-Men. Po raz pierwszy postać Punishera pojawiła się w 129. zeszycie serii The Amazing Spider-Man z 1974 roku.
Przyznanie Punisherowi statusu superbohatera lub antybohatera jest skomplikowane. Jednoznaczne przydzielenie mu jednej z tych kategorii zależy od poglądów oceniającego. Tytułowy Punisher to Frank Castle, były żołnierz Marines, weteran z Wietnamu, który jako jedyny przeżył masakrę swojej rodziny podczas pikniku w nowojorskim Central Parku. Przypadkowo, Frank z żoną i dziećmi stali się świadkami egzekucji informatora przeprowadzonej przez mafię. Przestępcy chcąc pozbyć się świadków zastrzelili całą rodzinę Franka, a także, jak sądzili, jego samego. Po odzyskaniu świadomości i powtórnej próbie zamordowania go w szpitalu przez zabójców mafii Frank przeistacza się w Punishera, mściciela pragnącego wziąć prawo we własne ręce i wymierzyć sprawiedliwość zabójcom swojej rodziny.
Punisher ściga także gangsterów, którzy nie zadarli z nim bezpośrednio. Nie widzi sensu w oddawaniu ich w ręce policji, bo stać ich na drogich adwokatów lub mają znajomości na górze. Zabili i zrobią to znowu po wyjściu z aresztu i tak w kółko. Punisher twierdzi, że musi wyręczać niewydajny system. Więc jest prokuratorem, sędzią i katem w jednym. Jako że nie doszło do procesów owych gangsterów, w świetle prawa Punisher jest mordercą. On uważa to za wyższą konieczność.
Nabyte w Wietnamie umiejętności posługiwania się różnymi rodzajami broni, walki wręcz i cichego przenikania na teren wroga, porwania, tortury, wymuszenia i inne formy przemocy to metody działania Punishera. Sam jest odporny na ból, co udowadnia m.in. w sekwencji tortur, dokonywanych na nim przez Lady Tanakę, w filmie z 1989 roku. Charakterystyczny czarny strój z białą czaszką na piersi był znakiem rozpoznawczym mściciela. Jako że w przeciwieństwie do większości bohaterów Punisher zabija swoich przeciwników, popada w konflikt z innym bohaterem ze świata Marvela, Daredevilem.
Po raz pierwszy postać pojawiła się w albumie komiksowym o przygodach Spider-Mana i po gościnnych występach także u innych bohaterów takich jak Captain America czy Daredevil, ostatecznie otrzymał własną serię komiksową w 1986 roku o tytule The Punisher. Od tego czasu postać ta otrzymała kilka serii wydawniczych, miniserii, pojedynczych zeszytów specjalnych, a także sporą ilość crossoverów zarówno z postaciami Marvela jak i innych wydawnictw. Wydano również kilka specjalnych edycji albumów przeznaczonych także dla dzieci, w których postać ta została przedstawiona w sposób humorystyczny.
Główne serie wydawnicze:
Ważniejsze miniserie:
Wybrane pojedyncze zeszyty specjalne wydane poza seriami głównymi:
Pierwszą ekranizacją przygód Punishera był film z 1989 roku z Dolphem Lundgrenem w roli głównej. Druga ekranizacja powstała w 2004 roku z udziałem Thomasa Jane’a w roli Punishera i Johna Travolty w roli gangstera odpowiedzialnego za śmierć rodziny Castle. Trzeci film o Punisherze powstał w 2008 roku, a w tytułową rolę wcielił się Ray Stevenson.
W 2012 opublikowany został bootleg w reżyserii Adi Shanka pt. „Dirty Laundry”, w rolę Punishera wcielił się ponownie Thomas Jane.
Frank Castle pojawił się w drugiej serii wyprodukowanego przez stację Netflix serialu Daredevil. W rolę Punishera wcielił się Jon Bernthal. 29.04. Netflix ogłosił zamówienie osobnego serialu „The Punisher”.
Powstały gry dla komputerów Amiga i PC a w późniejszym okresie także dla przenośnych konsoli Game Boy.
Punisher pojawił się w paru odcinkach serialu animowanego Spider-Man. W odcinkach Mściciel (Enter the Punisher) i Pojedynek myśliwych (Duel of the Hunters) Frank postanawia uporać się z problemem tajemniczego wampira nękającego Nowy Jork. W wyniku pomyłki jego celem staje się Spider-Man, który miał wówczas problemy z mutacją tzn. przemienił się w gigantycznego pająka, znanego jako Man-Spider. Gdy orientuje się, iż popełnił błąd, wraz z Kravenem Myśliwym pomagają wrócić Człowiekowi-Pająkowi do jego poprzedniej postaci. Pojawia się też w odcinku Powrót Zielonego Goblina (The Return of Green Goblin), gdzie pomaga Spider-Manowi w walce z nowym Zielonym Goblinem. W oryginalnej wersji językowej głos pod tę postać podkładał John Beck, a w polskiej Jacek Mikołajczak.
Punisher pojawia się również w serialu X-Men w odcinku Dni nowej przeszłości (Days of future past), ale jedynie jako postać zdobiąca okładkę gry komputerowej. Z kolei w odcinku Modżowizja (Mojovision) jeden z robotów walczących z X-Men przemienia się w postać przypominającą Punishera.
Ostatnio Punisher pojawił się gościnnie w Avengers: Zjednoczeni w odcinku Planeta Doktora Dooma (Planet Doom).
Punisher występuje także gościnnie w serialu Super Hero Squad w odcinku Noc w oratorium (Night in the Sanctorium!). W oryginalnej wersji językowej podkłada mu głos Ray Stevenson.
Punisher jest również jednym z bohaterów dwóch filmów animowanych ze studia Madhouse. W filmie Iron Man – Technovore Powstaje (Iron Man: Rise of Techonovore) nawiązuje współpracę z Iron Manem przeciwko wspólnemu wrogowi. W oryginalnej wersji językowej głosu Frankowi użycza Norman Reedus. Z kolei w filmie Avengers Confidential – Czarna Wdowa i Punisher (Avengers Confidential – Black Widow and Punisher) Punisher razem z Czarną Wdową próbują zniszczyć organizację terrorystyczną Leviathan. Tutaj głos podkłada mu Brian Bloom.