Barack Hussein Obama II (wym. /bəˈrɑ:k hu:ˈseɪn oʊˈbɑ:mə/ ( odsłuchaj), ur. 4 sierpnia 1961 w Honolulu) – amerykański polityk, demokrata, 44. prezydent Stanów Zjednoczonych, w latach 2005–2008 senator ze stanu Illinois, zwycięzca wyborów prezydenckich w 2008 i ponownie w 2012.
Jest laureatem Pokojowej Nagrody Nobla za rok 2009 za wysiłki w celu ograniczenia arsenałów nuklearnych i pracę na rzecz pokoju na świecie; Człowiek Roku tygodnika „Time” w 2008 i 2012.
Jego ojciec, Barack Obama Sr., wywodzący się z afrykańskiego ludu Luo, urodził się w kenijskiej prowincji Nyanza, zaś matka, Ann Dunham, mająca korzenie głównie angielskie, z domieszką niemieckich, szwajcarskich, szkockich, walijskich i irlandzkich, w Wichicie w stanie Kansas. Poznali się w 1960 na Uniwersytecie Hawajskim w Manoa, gdzie Barack senior studiował dzięki stypendium dla zagranicznych studentów. Rodzice pobrali się 2 lutego 1961. Barack Obama urodził się 4 sierpnia 1961 w Kapi’olani Medical Center for Women & Children w Honolulu na Hawajach. Rozeszli się, gdy Barack, znany w dzieciństwie jako „Barry”, miał dwa lata, a do rozwodu doszło w 1964.
Jego ojciec kontynuował studia doktoranckie na Uniwersytecie Harvarda, by ostatecznie wrócić do Kenii, gdzie w 1982 poniósł śmierć w wypadku samochodowym. W sierpniu 2006 żona i obie córki Baracka Obamy wspólnie z nim odwiedziły miejsce narodzin jego ojca, wioskę nieopodal Kisumu w zachodniej, rolniczej części Kenii.
W 1966 matka Obamy wyszła powtórnie za mąż, za innego zagranicznego studenta – Lolo Soetoro z Indonezji i w 1967 cała rodzina przeprowadziła się do stolicy tego kraju, Dżakarty. Para miała jedną córkę, Mayę (oprócz niej Obama ma też rodzeństwo ze strony ojca – dwie siostry i pięciu braci). Rozwiedli się jednak w latach 70. XX wieku, a w 1987 Lolo Soetoro zmarł z powodu choroby wątroby.
W Dżakarcie Obama od 6. do 10. roku życia chodził do tamtejszej szkoły, gdzie lekcje prowadzone były w języku indonezyjskim (według słów ambasadora indonezyjskiego w USA Obama wciąż dość dobrze mówi w tym języku). Następnie wrócił do Honolulu, gdzie mieszkał z dziadkami ze strony matki, Madelyn i Stanleyem Dunhamami. W tym czasie uczęszczał do Punahou School, którą ukończył w 1979. Według słów Obamy przyjęcie go do tej placówki dla jego dziadków „oznajmiało początek czegoś wielkiego, podniesienie statusu rodziny”.
Ann Dunham wróciła na Hawaje w 1972, a w 1977 znów wyjechała do Indonezji, gdzie prowadziła antropologiczne badania terenowe. Ostatecznie powróciła na Hawaje w 1994. Zmarła na raka jajnika w 1995, kilka miesięcy po wydaniu przez Obamę autobiograficznej książki Dreams from My Father. Wiedzę o ojcu, którego później widział tylko raz, podczas krótkiej wizyty w 1971, czerpał głównie z rodzinnych opowieści i fotografii. O wczesnym dzieciństwie pisał: „To, że mój ojciec nie przypominał ludzi wokół mnie, że był czarny jak smoła, a moja matka biała jak mleko, było ledwo co rejestrowane przez mój umysł”.
W jednym ze spotkań ze studentami w 2007 Obama przyznał się, że jako nastolatek w średniej szkole miał okres słabości, w którym spożywał alkohol, palił marihuanę, a także próbował kokainy, aby „wypchnąć z umysłu pytania o to, kim jest”. Sam krytycznie odnosi się do tego okresu, twierdząc, że była to strata czasu.
Po szkole średniej Obama przeprowadził się do Los Angeles, gdzie przez dwa lata studiował na Occidental College, po czym przeniósł się na Columbia University w Nowym Jorku na kierunek politologia ze specjalizacją stosunki międzynarodowe. Stopień licencjata (ang. bachelor degree) zdobył w 1983. Następnie pracował w Business International Corporation i New York Public Interest Research Group, po czym przeniósł się do Chicago, gdzie podjął pracę jako działacz społeczny (ang.: community organizer).
Jako dyrektor projektu rozwijających się społeczności pracował z mało zarabiającymi mieszkańcami Roseland w Chicago i zajmował się budownictwem społecznym w Altgeld Gardens.
W 1988 rozpoczął studia w Harvard Law School, w 1990 został wybrany na prezesa Harvard Law Review, prestiżowego pisma prawniczego redagowanego przez niezależną grupę studentów, jako pierwszy Afroamerykanin w jego 104-letniej historii, a w rok później uzyskał magistra praw (łac.: Juris Doctor) magna cum laude.
Powróciwszy do Chicago, Obama działał na rzecz rejestracji głosujących. Jako prawnik w kancelarii Miner, Barnhill & Galland w latach 1993–1996 reprezentował działaczy społecznych oraz wnoszących sprawy o dyskryminację i naruszenie Voting Rights Act. Następnie wykładał prawo konstytucyjne na University of Chicago Law School od 1993 do 2004, kiedy to został wybrany do Senatu.
W 1996 Obama został wybrany do stanowego senatu Iliinois z 13. dystryktu Chicago. W 2000 ubiegał się o nominację partyjną w wyborach do Izby Reprezentantów USA z pierwszego okręgu stanu Illinois, której nie uzyskał. Jego partyjnym rywalem był, ubiegający się o piątą kadencję, Bobby Rush, współzałożyciel tamtejszego oddziału radykalnej Partii Czarnych Panter.
W 1998 i 2002 został ponownie wybrany do senatu stanowego; oficjalnie zrezygnował z mandatu w listopadzie 2004, kiedy to został wybrany do Senatu Stanów Zjednoczonych.
Jako senator stanowy Obama wywalczył poparcie obu partii dla ustaw dotyczących opieki zdrowotnej i korupcji. Przedłożył ustawę na rzecz ulg podatkowych dla ludzi o niskich dochodach, współpracował przy projekcie reformy opieki społecznej i promował
zwiększenie subsydiów na opiekę nad dziećmi. Dzięki niemu przegłosowano też ustawy: nakazującą nagrywanie na wideo przesłuchań w sprawie zabójstw i odnotowywanie przez policjantów rasy zatrzymywanych kierowców, aby monitorować, czy kontrole nie są dokonywane w oparciu właśnie o rasę.
Podczas kampanii przed wyborami do Senatu krajowego w 2004 zdobył poparcie oddziału Fraternal Order of Police z Illinois, którego prezes pochwalił Obamę za aktywną współpracę z organizacjami policyjnymi odnośnie reform w sprawie kary śmierci. Wyborczy przeciwnicy reprezentujący ruch pro-choice w Partii Demokratycznej, jak i przeciwnik z ruchu pro-life z Partii Republikańskiej skrytykowali go za serię głosów wstrzymujących się i przeciw w kwestii aborcji w późnej fazie ciąży i powiadamiania o zabiegu rodziców małoletniej ciężarnej.
Obama, wówczas wciąż jeszcze senator stanowy, napisał i wygłosił mowę przewodnią Narodowej Konwencji Demokratów 2004, która miała miejsce w Bostonie. Opisawszy doświadczenia dziadka ze strony matki jako weterana II wojny światowej, beneficjenta programów Federal Housing Administration (w ramach New Dealu) i G.I. Billu (skupiającego się na dawaniu powracającym z wojny żołnierzom szansy na zdobycie wykształcenia), Obama powiedział:
Nie, ludzie nie oczekują, że rząd rozwiąże wszystkie ich problemy. Ale czują, głęboko w kościach, że przy zmianie priorytetów możemy się upewnić, że każde dziecko w Ameryce ma przyzwoity start w życiu i że drzwi szansy pozostaną otwarte dla wszystkich. Wiedzą, że możemy sobie poradzić lepiej. I chcą tego wyboru.
Krytykując administrację George’a W. Busha i jej podejście do wojny w Iraku, Obama mówił o kapralu Marines Seamusie Ahernie z East Moline w Illinois, pytając, „czy służymy mu równie dobrze, jak on służy nam?” i dalej:
Kiedy wysyłamy naszych młodych mężczyzn i kobiety na niebezpieczeństwo, jesteśmy zobowiązani do niefałszowania liczb i nieukrywania prawdy o miejscu, do którego jadą, do troski o ich rodziny, gdy ich [tj. żołnierzy] tu nie ma, do dbania o żołnierzy po ich powrocie i do tego, by nigdy, przenigdy nie iść na wojnę bez wystarczającej ilości wojsk, by ją wygrać i zasłużyć na szacunek świata.
Mówił też o jedności narodowej:
Eksperci lubią szatkować nasz kraj na czerwone stany i niebieskie stany, czerwone dla Republikanów, niebieskie dla Demokratów. Ale dla nich też mam wiadomość. Czcimy wspaniałego Boga w niebieskich stanach i nie lubimy agentów federalnych szperających po naszych bibliotekach w czerwonych stanach. Trenujemy Małą Ligę w niebieskich stanach i mamy gejowskich przyjaciół w czerwonych stanach. Są patrioci, którzy sprzeciwiali się wojnie w Iraku i patrioci, którzy ją poparli. Jesteśmy jednym narodem, wszyscy przyrzekaliśmy wierność gwiazdom i pasom, wszyscy bronimy Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Mowa przedstawiła Obamę większości Amerykanów. Entuzjastyczne jej przyjęcie na konwencji i obszerne relacje w mediach szybko zapewniły mu status gwiazdy. Felietonista Jimmy Breslin przewidział wówczas, że Obama będzie się ubiegał o prezydenturę.
W 2003 Obama zaczął walkę o miejsce w Senacie zwolnione przez Republikanina Petera Fitzgeralda. We wczesnych sondażach plasował się za milionerem Blairem Hullem i
Kontrolerem Finansów (ang. Comptroller) Stanu Illinois Danielem Hynesem. Popularność Hulla ucierpiała jednak wskutek podejrzeń o stosowanie przemocy wobec rodziny. Kandydatura Obamy została wsparta kampanią reklamową wykorzystującą zdjęcia nieżyjącego już wówczas burmistrza Chicago, Harolda Washingtona (pierwszego czarnoskórego burmistrza tego miasta) i senatora Paula Simona, poparciem ze strony córki Simona, a także wielkich dzienników Chicago Tribune i Chicago Sun-Times. W marcowych prawyborach zdobył ponad 52% głosów, z przewagą 29 punktów procentowych nad Hynesem.
Spodziewano się, że jego rywalem będzie zwycięzca prawyborów republikańskich, Jack Ryan, ale ten wycofał się w czerwcu 2004, w związku z oskarżeniem przez byłą żonę, aktorkę Jeri Ryan, o molestowanie seksualne. W sierpniu 2004, mniej niż trzy miesiące przed dniem wyborów, nominację Republikanów na miejsce Ryana otrzymał Alan Keyes, długoletni mieszkaniec stanu Maryland, który oficjalnie został mieszkańcem Illinois właśnie przy okazji tejże nominacji. W trzech debatach telewizyjnych Obama i Keyes wymieniali się odmiennymi poglądami na temat badań nad komórkami macierzystymi, aborcji, prawa do posiadania broni, talonów szkolnych (ang. school voucher; certyfikat dający rodzicom możliwość płacenia za edukację dzieci w wybranej, nie przydzielonej szkole) i cięć podatkowych.
W wyborach w listopadzie 2004 Obama zdobył 70% głosów (Keyes tylko 27%), odnosząc najwyższe zwycięstwo wyborcze w historii stanu Illinois.
Obama został zaprzysiężony 4 stycznia 2005. Debiutując na politycznej scenie Waszyngtonu, zebrał zespół renomowanych doradców specjalizujących się w zagadnieniach przekraczających wymagania wobec służącego pierwszą kadencję senatora. Wśród nowo zatrudnionych w jego ekipie znaleźli się Pete Rouse, były szef sztabu lidera Demokratów w senacie Toma Daschle’a (również jako szef sztabu) i ekonomistka Karen Kornbluh, była zastępczyni szefa sztabu sekretarza skarbu Roberta Rubina (jako dyrektor ds. politycznych). Wśród jego kluczowych doradców byli Samantha Power, specjalizująca się w kwestiach praw człowieka i ludobójstw, a także byli członkowie administracji Billa Clintona, Anthony Lake i Susan Rice.
Obama działał w czterech komisjach senackich: spraw zagranicznych, zdrowia, edukacji i pracy, bezpieczeństwa wewnętrznego oraz do spraw weteranów. Był też przewodniczącym podkomisji ds. europejskich w komisji spraw zagranicznych od 2007 i członkiem Afroamerykańskiego Lobby w Kongresie (ang.: Congressional Black Caucus).
Obama odegrał znaczącą rolę w staraniach Senatu o zwiększenie ochrony granic i reformę praw imigracyjnych. W 2005 poparł ustawę Secure America and Orderly Immigration Act przedstawioną przez republikańskiego senatora z Arizony, Johna McCaina. Później dodał trzy poprawki do Comprehensive Immigration Reform Act, która została zatwierdzona przez Senat w maju 2006, ale nie uzyskała większości głosów w Izbie Reprezentantów. We wrześniu 2006 Obama poparł pokrewną ustawę, Secure Fence Act, na mocy której miało być wybudowane ogrodzenie i inne instalacje bezpieczeństwa na granicy USA z Meksykiem. Prezydent Bush podpisał ustawę miesiąc później, nazywając ją „ważnym krokiem w kierunku reformy imigracyjnej”.
Współpracując najpierw z senatorem Dickiem Lugarem (R-IN), a następnie z Tomem Coburnem (R-OK), Obama skutecznie przeprowadził dwie inicjatywy ustawodawcze, którym nadano jego nazwisko. „Lugar-Obama” rozszerza program Cooperative Threat Reduction (ang. Wspólna Redukcja Zagrożenia; inicjatywa mająca na celu zabezpieczenie i likwidację broni masowej zagłady w krajach byłego ZSRR) na broń konwencjonalną, w tym miny przeciwpiechotne i przenośne wyrzutnie pocisków rakietowych ziemia-powietrze. „Lugar-Obama” otrzymał fundusze w wysokości 48 mln dolarów.
Tak zwany „Coburn-Obama Transparency Act” (oficjalnie: Federal Funding Accountability and Transparency Act of 2006, Ustawa o odpowiedzialności i jawności finansowej) zapewnia istnienie strony internetowej prowadzonej przez Office of Management and Budget, na której wymienione są wszystkie organizacje otrzymujące fundusze federalne począwszy od 2007 wraz ze szczegółami dotacji (kwoty, powód przyznania). W grudniu 2006 prezydent Bush podpisał „Democratic Republic of the Congo Relief, Security, and Democracy Promotion Act” (Ustawę o odciążeniu, bezpieczeństwie i promocji demokracji w Demokratycznej Republice Konga), pierwszy federalny akt prawa, za który właśnie Obama był głównym odpowiedzialnym.
Jako członek senackiej komisji spraw zagranicznych Obama odbywał oficjalne podróże do Europy Wschodniej, Afryki i na Bliski Wschód. W sierpniu 2005 odwiedził Rosję, Ukrainę oraz Azerbejdżan w ramach starań o rozwój kontroli nad światowym arsenałem broni konwencjonalnej i masowego rażenia jako pierwszej linii obrony przed terroryzmem. W styczniu 2006, po spotkaniach z członkami Sił Zbrojnych USA w Kuwejcie i Iraku, odwiedził też Jordanię, Izrael i Palestynę, gdzie podczas spotkania z palestyńskimi studentami na dwa tygodnie przed zwycięstwem Hamasu w tamtejszych wyborach parlamentarnych ostrzegał, że „Stany Zjednoczone nigdy nie uznają zwycięskich kandydatów Hamasu, o ile grupa ta nie odrzuci swojej fundamentalnej misji wyeliminowania Izraela”.
Miejscem jego kolejnej, trzeciej oficjalnej podróży były kraje afrykańskie – Południowa Afryka, ojczyzna ojca, Kenia, Dżibuti, Etiopia i Czad. Podczas wystąpienia na Uniwersytecie Nairobi, które było transmitowane przez telewizję na cały kraj, mówił o wpływie rywalizacji etnicznej i korupcji w Kenii, wywołując publiczną debatę między przywódcami rywalizujących frakcji – jedni bronili stanowiska Obamy, inni zaś nazywali jego spostrzeżenia niesprawiedliwymi i niewłaściwymi.
Wybory do 110. Kongresu 7 listopada 2006 dały kontrolę nad nim Partii Demokratycznej. W pierwszym miesiącu jego działania Obama pracował z Russem Feingoldem (D-WI) przeciwko powszechnemu udostępnianiu kongresmenom przez lobbystów prywatnych samolotów korporacji i na rzecz ujawnienia łączonych (tj. przekazywanych przez jedną osobę, ale de facto zebranych od wielu) dotacji na kampanie wyborcze na mocy „Ustawy o uczciwym przywództwie i otwartym rządzie” (ang. Honest Leadership and Open Government Act) wprowadzonej w życie we wrześniu 2007. Wspólnie z Chuckiem Schumerem (D-NY) przedłożył „Ustawę o zapobieganiu zwodniczym praktykom i onieśmielaniu wyborców” (Deceptive Practices and Voter Intimidation Prevention Act), której celem było nadanie statusu przestępstwa wszelkim próbom oszukania wyborców – np. rozprowadzaniu ulotek z fałszywymi informacjami.
Inicjatywy Obamy w dziedzinie energetyki były oceniane zarówno pozytywnie, jak i negatywnie przez środowiska ekologów, które z zadowoleniem powitały przedłożony przezeń wspólnie z Johnem McCainem (R-AZ) projekt ustawy zakładającej redukcję ogólnoświatowej emisji gazów cieplarnianych o dwie trzecie do roku 2050, ale już sceptycznie podeszły do wspieranej przez Obamę ustawy promującej upłynnianie węgla.
Obama przedstawił też Iraq War De-Escalation Act („Ustawę o deeskalacji wojny w Iraku”) mającą ustalić górny pułap dla ilości amerykańskich wojsk w Iraku i doprowadzić do ostatecznego wycofania jednostek bojowych do kwietnia 2008 i – wspólnie z Kitem Bondem (R-MO) – poprawkę do National Defense Authorization Act dodającą gwarancje „honorowego” zwolnienia z wojska z powodu zaburzeń osobowości wywołanych udziałem w walkach i wzywającą do dokonania kontroli przez Government Accountability Office ze względu na doniesienia, iż procedurę tę stosowano w sposób niezgodny z przepisami, by zaoszczędzić pieniądze. Następnie przedłożył Iran Sanctions Enabling Act („Ustawę umożliwiającą nałożenie sankcji na Iran”) wspierającą pozbywanie się udziałów państwowych funduszy emerytalnych w irańskim przemyśle naftowo-gazowym, a wspólnie z Chuckiem Hagelem (R-NE) wprowadził regulacje prawne mające obniżyć ryzyko terroryzmu nuklearnego. Postanowienie z ustawy Hagela i Obamy zostało zatwierdzone przez Kongres jako poprawka do State-Foreign Operations appropriations bill.
Obama przedłożył też senacką poprawkę do „Stanowego programu ubezpieczeń zdrowotnych dzieci” (State Children’s Health Insurance Program, SCHIP; obecnie: The Children’s Health Insurance Program, CHIP), w myśl której rodziny dbające o żołnierzy, którzy odnieśli obrażenia w boju, otrzymywałyby roczną gwarancję zatrudnienia. Po przejściu przez obie izby Kongresu została jednak zawetowana przez prezydenta Busha w październiku 2007, co Obama nazwał posunięciem pokazującym „gruboskórność (…) obraźliwą dla ideałów, które wyznajemy jako Amerykanie”.
16 listopada 2008 Obama, już jako prezydent elekt Stanów Zjednoczonych, formalnie zrezygnował z miejsca w Senacie, choć nie był do tego zobowiązany przed 20 stycznia 2009 (dzień formalnego objęcia urzędu). Uczynił to aby, jak sam oświadczył, skupić się nad budowaniem swej administracji.
Gubernator Illinois Rod Blagojevich (demokrata) mianował nowego senatora przed końcem roku (w związku z upływem kadencji Obamy w 2010 nie odbyły się wybory przedterminowe, a tymczasowy senator zajmował miejsce na czas jej upływu).
Podczas głosowania 4 listopada 2008 kandydaci na elektorów popierający Baracka Obamę zdobyli 365 mandatów w 538-mandatowym Kolegium Elektorskim wobec 173 mandatów przyszłych elektorów głównego kontrkandydata Obamy, Johna McCaina. Ostatecznie McCain wygrał w Missouri (które od ponad stulecia, z wyjątkiem roku 1956 opowiadało się po stronie zwycięzcy, jednak nie w 2008), a Obama – w Karolinie Północnej.
Formalnie wybór prezydenta został dokonany 15 grudnia 2008 przez Kolegium Elektorskie, a zaprzysiężenie na ten urząd odbyło się 20 stycznia 2009 o godzinie 12 czasu wschodniego (EST).
10 lutego 2007, stojąc przed Starym Kapitolem w Springfield w stanie Illinois, Obama ogłosił, iż zamierza kandydować w wyborach prezydenckich w 2008 roku. Opisując swoje życie w Illinois i symbolicznie nawiązując do słynnej przemowy Abrahama Lincolna z 1858, House Divided Speech, mówił: To dlatego, w cieniu Starego Kapitolu, gdzie Lincoln niegdyś wezwał skłócony dom (ang. house divided), by stanął razem, gdzie wspólne nadzieje i wspólne marzenia wciąż żyją, staję przed wami, aby ogłosić moją kandydaturę na [stanowisko] Prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki”.
Przemawiając na spotkaniu Narodowego Komitetu Demokratów (DNC) na tydzień przed tym wystąpieniem, Obama wezwał do zakończenia kampanii opartych na czarnym PR-ze, argumentując, iż „nie może tu chodzić o to, kto na kogo wykopie więcej szkieletów, kto zaliczy najmniej potknięć w trakcie kampanii. Jesteśmy winni Amerykanom zrobienie czegoś więcej.”
W pierwszej połowie 2007 na konta kampanii Obamy wpłynęło 58 milionów dolarów, co było najlepszym wynikiem z osiągniętych przez wszystkich ówczesnych kandydatów, a także rekordem pierwszych sześciu miesięcy lat przedwyborczych w ogóle. Drobni dawcy, ci, od których datki nie przekroczyły 200 dolarów, łącznie przelali 16,4 mln USD, co było najlepszym wynikiem spośród kandydatów Partii Demokratycznej. W pierwszym miesiącu 2008 jego kampania zebrała 36,8 mln USD, czym ustanowiono rekord kwoty zebranej w ciągu miesiąca przez kandydata do prezydentury w prawyborach Demokratów.
Wskutek obaw o bezpieczeństwo Obamy jako pierwszego ciemnoskórego (mulata) kandydata do prezydentury mającego realną szansę na zwycięstwo amerykański rząd przydzielił mu ochronę Secret Service osiemnaście miesięcy przed wyborami powszechnymi
Dwa miesiące przed pierwszymi wyborami w stanach Iowa i New Hampshire, gdy sondaże wykazywały przewagę senator Hillary Rodham Clinton, Obama zaczął jej zarzucać brak jasnego określenia pozycji politycznej. Promując swoją kandydaturę w Iowa, stwierdził w wypowiedzi The Washington Post, że jako nominowany z ramienia Partii Demokratycznej uzyskałby więcej głosów niż Clinton ze strony głosujących niezależnych oraz Republikańskich.
Obama i Clinton podzielili się zwycięstwami w pierwszych czterech prawyborach demokratycznych, z których Obama okazał się lepszy w głosowaniach w stanie Iowa (ang.: Iowa caucus) i Karolinie Południowej, podczas gdy Clinton – w New Hampshire i Nevadzie (caucus). Wygrana w stanie Iowa, gdzie Clinton została wyprzedzona także przez Johna Edwardsa, stała się możliwa dzięki rekordowo wysokiej frekwencji wśród głosujących poniżej 30. roku życia (większość z nich po raz pierwszy uczestniczyła w caucusie). Będąc w skali kraju 20% za Hillary Clinton przed lutowym tzw. Superwtorkiem (ang. Super Tuesday), zdołał zniwelować tę przewagę i wywalczyć głosy dwudziestu delegatów więcej niż rywalka. Pobił też kolejne rekordy w dziedzinie zbierania funduszy, otrzymując ponad 90 milionów dolarów na kampanię przedwyborczą w pierwszych dwóch miesiącach 2008, dwa razy więcej, niż w tym samym okresie zdobyła Clinton.
Obama otrzymał nominację partyjną podczas konwencji partyjnej w Denver w stanie Kolorado 28 sierpnia 2008. Podczas konwencji w Denver Obama otrzymał poparcie byłego prezydenta Billa Clintona, co ucięło spekulacje o konflikcie Obamy z Clintonami.
W zakresie polityki fiskalnej Obama zamierza m.in. zwolnić z podatków starszych obywateli, którzy mają roczne dochody poniżej 50 tys. dolarów. Zamierza znieść ulgi wprowadzone za kadencji prezydenta Busha, postuluje podwyższenie do 28 z 15 proc. podatku od zysków kapitałowych. Chce podwyższenia podatku od dochodów ponad 102 tys. USD rocznie. Jest za zwiększeniem kredytów podatkowych.
Proponuje pakiet 30 mld USD wsparcia dla właścicieli nieruchomości. Z tej sumy m.in. 10 mld przypadłoby władzom stanowym i samorządom na pomoc najbardziej dotkniętym i 10 mld na ratowanie ludzi przed utratą domu. Obama proponuje też zmianę ustawy o bankructwach, by zwykłe rodziny mogły zmienić warunki hipoteki. Amerykanom klas średnich dałby 10 proc. ulgi w podatku hipotecznym. Jeśli chodzi o handel, Obama podkreślał w prawyborach konieczność renegocjowania niektórych punktów umowy o wolnym handlu z Kanadą i Meksykiem (NAFTA). Chcąc zachować poparcie związków zawodowych, wypowiada się przeciw podobnym niedawnym umowom z innymi krajami (ostatnio z Kolumbią). W dziedzinie ochrony zdrowia Barack Obama zaleca krajowy system ubezpieczeń obejmujący tych, którym pracodawca nie zapewnia ochrony. Koszt szacowany na 50 – 65 mld USD zostałby sfinansowany ze zniesienia ulg podatkowych od dochodów ponad 250 tys. USD rocznie.
W przemówieniu wygłoszonym do weteranów w sierpniu Obama sugerował, że jako prezydent poprze propozycje zlikwidowania Rady Rosja-NATO i zablokowania wejścia Rosji do Światowej Organizacji Handlu (WTO) w odpowiedzi na rosyjskie postępowanie wobec Gruzji.
W trakcie kampanii prezydenckiej Obamie towarzyszyły hasła: „Change We Can Believe In”, „Change We Need” oraz „Yes We Can”.
Podczas głosowania 4 listopada 2008 kandydaci na elektorów popierający Baracka Obamę zdobyli 365 mandatów w 538-mandatowym Kolegium Elektorskim wobec 173 mandatów przyszłych elektorów głównego kontrkandydata Obamy, Johna McCaina.
Formalnie wybór prezydenta został dokonany 15 grudnia 2008 przez Kolegium Elektorskie, kandydaci zgodnie z przewidywaniami uzyskali odpowiednio: Obama – 365 głosów, McCain – 173 głosy. 20 stycznia 2009 został zaprzysiężony na 44. Prezydenta Stanów Zjednoczonych. Wygrał również wybory w dniu 6 listopada 2012.
W lipcu 2008 sztab Johna McCaina zarzucił Obamie, że gra kartą rasową. Była to reakcja na jego wystąpienie w Missouri, gdy powiedział: „będą próbowali was przestraszyć moją osobą”, mówiąc m.in., że „ma takie zabawne nazwisko i nie wyglądam tak, jak ci wszyscy inni prezydenci na banknotach dolarowych”.
Mimo otrzymania pokojowej Nagrody Nobla Barack Obama nie zdecydował się jako prezydent USA do przystąpienia do Traktatu ottawskiego zakazującego stosowania min przeciwpiechotnych.
Proces przejęcia urzędu prezydenta (ang. presidential transition) trwał do dnia inauguracji 20 stycznia 2009. Przez ten czas prezydent elekt tworzył swoją przyszłą administrację, która współpracowała z odchodzącą administracją, by zapewnić płynne przekazanie władzy. Pierwszą oficjalną decyzją Obamy w tym procesie było mianowanie Rahma Emanuela na stanowisko przyszłego szefa sztabu.
Udział w szczycie NATO
Udział w szczycie UE-USA
Podczas swojej pierwszej wizyty w Rosji, prezydenci Rosji i USA podpisali porozumienie o redukcji broni jądrowej. Oba kraje zredukują liczbę głowic bojowych do 1500-1675, a systemów przenoszenia – do 500-1110 w ciągu siedmiu lat od wejścia w życie nowego traktatu.
Prezydenci USA i Rosji zadeklarowali gotowość współpracy w dziedzinie obrony przeciwrakietowej.
Prezydent Obama zapowiadał, że jego plan gospodarczy warty ponad 800 miliardów USD powinien przyczynić się do powstania 3-4 milionów miejsc pracy w ciągu dwóch lat. Bezrobocie w Stanach Zjednoczonych wzrosło w 2008 do poziomu najwyższego od szesnastu lat. Pół miliona ludzi miałoby znaleźć pracę przy modernizacji infrastruktury i budowie sieci szerokopasmowego Internetu. Podobna liczba – w nowym przemyśle czystej energii. Po kilkaset tysięcy miejsc pracy miałoby natomiast powstać w oświacie i służbie zdrowia.
Plan Obamy przewidywał obniżki podatków dla osób indywidualnych i firm na kwotę 275 miliardów dolarów. 550 miliardów, czyli dwukrotnie więcej, stanowić miały w nim wydatki rządu federalnego. Większość rządowych pieniędzy poszła na zasiłki dla bezrobotnych, ubezpieczenia zdrowotne, kupony żywnościowe dla najbiedniejszych oraz dofinansowanie szkolnictwa i policji. Plan został ostatecznie przegłosowany w Kongresie w lutym 2009. Został on skorygowany. Kosztował ostatecznie 787 mld USD. Około 300 mld stanowiły ulgi podatkowe dla klasy średniej, 250 mld przeznaczono na pomoc potrzebującym stanom, a 200 mld na modernizację krajowej infrastruktury.
Pod koniec lutego 2009 prezydent Obama zapowiedział, że do 2013 deficyt budżetowy zostanie zmniejszony o połowę. W swoim pierwszym przemówieniu przed połączonymi izbami Kongresu wygłoszonym 24 lutego 2009 zapowiedział inwestowanie w edukację i służbę zdrowia oraz odnawialne źródła energii. Jego plan przewidywał podwyższenie podatków – w celu sfinansowania reformy ochrony zdrowia i cięć podatkowych dla biednych – oraz nieznaczny wzrost wydatków na wojsko.
W budżecie na najbliższe 10 lat rząd planował zwiększenie dochodów państwa przez jeszcze większe podwyżki podatków od najzamożniejszych Amerykanów i korporacji, niż Obama zapowiadał podczas kampanii wyborczej. Zwiększone dochody miały posłużyć do sfinansowania planu reformy ochrony zdrowia, aby zapewnić ubezpieczenia medyczne jak największej liczbie obywateli, a w perspektywie wszystkim. Około 50 mln (ponad 17 proc.) nie miało żadnego ubezpieczenia, a także miały umożliwić obniżenie podatków dla najuboższych.
Plan budżetowy Obamy przewidywał również miliardowe dochody od przedsiębiorstw, które miały wykupywać prawa do przekraczających wyznaczone limity emisji gazów cieplarnianych.
Dodatkowe dochody miały sfinansować inwestycje w rozwój alternatywnych wobec ropy naftowej źródeł energii. Nowe źródła energii pozwolą Ameryce bardziej uniezależnić się od importowanej ropy.
Senator Judd Gregg ostrzegł, że nadmierny deficyt budżetowy może przyczynić się do bankructwa kraju. Praktycznym następstwem tego planu budżetowego będzie bankructwo USA. Nie da się tego uniknąć. Jeżeli zaakceptujemy propozycje zawarte w tym budżecie na okres dziesięciu lat, ten kraj zbankrutuje. Ludzie przestaną kupować nasz dług, dolar zostanie zdewaluowany. To bardzo poważna sytuacja. Przekażemy naszym dzieciom kraj, na który nas nie stać.
Dwukrotnie nominował sędziów Sądu Najwyższego USA, którzy otrzymali zatwierdzenie od Senatu. Byli to Sonia Sotomayor (2009) i Elena Kagan (2010). Po śmierci sędziego Antonina Scalii, 16 marca 2016 nominował na opróżnione stanowisko Merricka Garlanda. Senat USA odmówił jednak zatwierdzenia, uznając że powinien go dokonać już nowy prezydent, w 2017 roku.
Zgodnie z konstytucją Barack Obama nie mógł ubiegać się o trzecią kadencję, dlatego w wyborach prezydenckich 2016 poparł kandydaturę Hillary Clinton (byłej sekretarz stanu w jego administracji), która była jego konkurentką o nominację w 2008. Po zwycięstwie Donalda Trumpa, pogratulował mu zwycięstwa i 10 listopada 2016 przyjął go w Białym Domu. Spotkanie to zapoczątkowało proces przejęcia władzy prezydenckiej przez Donalda Trumpa. W listopadzie 2016 po raz ostatni wręczył Medal Wolności. Ten sam medal w styczniu 2017 wręczył wiceprezydentowi Joe Bidenowi. 10 stycznia 2017 w Chicago po raz ostatni przemówił do swoich zwolenników, zaś siedem dni później dokonał ułaskawienia Chelsea Manning, skazanej w 2013 (wówczas jako Bradley Manning) na 35 lat więzienia za wyniesienie tajnych dokumentów amerykańskich, opublikowanych później przez WikiLeaks.
20 stycznia 2017 uczestnicząc w zaprzysiężeniu swojego następcy, Barack Obama zakończył urząd prezydenta Stanów Zjednoczonych.
Imieniem Obamy zostało nazwanych dziewięć gatunków organizmów żywych, to najwięcej spośród wszystkich prezydentów USA: porost Caloplaca obamae (2007), ptak Nystalus obamai (2008), pająk Aptostichus barackobamai, ryby Teleogramma obamaorum (2011), Etheostoma obama (2012) i Tosanoides obama (2016), nitnikowiec Paragordius obamai (2012), płaziniec Baracktrema obamai (2016) oraz wymarła jaszczurka Obamadon gracilis (2012).
W 2016 został wydany przez Netflixa film wyreżyserowany przez Vikrama Gandhiego Barry opowiadający o młodzieńczych latach Baracka Obamy.
W 2018 r. wraz z żoną założył firmę producencką Higher Ground Productions, która podpisała z platformą Netflix długoterminowy kontrakt na dostarczanie serwisowi własnych treści.
Obama poznał swoją przyszłą żonę, Michelle Robinson, w 1988, gdy była tymczasowo zatrudniona w firmie prawniczej z Chicago Sidley & Austin. Wyznaczono ją na doradczynię Obamy na okres trzech miesięcy. Panna Robinson zaczęła pracować z nim, wspierając jego działalność społeczną, ale początkowo nie zgadzała się na bardziej prywatną znajomość. Zaczęli się jednak spotykać jako para latem tego samego roku, a w 1991 zaręczyli się i w październiku roku następnego wzięli ślub. Michelle Obama jest z wykształcenia prawnikiem, absolwentką uniwersytetów Princeton i Harvard.
Ich pierwsza córka, Malia Ann, przyszła na świat w 1998, a druga, Natasha (zwana Sasha), w 2001. W 2018 Michelle Obama oświadczyła, że dzieci, które ma z Barackiem Obamą, urodziły się w wyniku procedury in vitro.
Barack Obama jest protestantem, choć jego stanowisko w wielu kwestiach (np. aborcji) jest sprzeczne z nauczaniem wielu konserwatywnych wspólnot protestanckich, w szczególności kościołów ewangelikalnych. Obama przez dwadzieścia lat był członkiem Zjednoczonego Kościoła Chrystusa (United Church of Christ, chrzest przyjął w 1988), jednak w trakcie kampanii wyborczej wystąpił z macierzystej kongregacji w Chicago (Trinity United Church of Christ) w związku z kontrowersjami dotyczącymi lidera tej kongregacji, pastora Wrighta.
Jest kibicem Pittsburgh Steelers.
Barack Obama jest autorem dwóch książek: