Marketing wielopoziomowy, MLM (ang. multi-level marketing), także: marketing sieciowy – struktura i sposób działania spółki, opierający się na sprzedaży produktów przez niezatrudnionych uczestników. Zarobki uczestników są zależne od obowiązującego w firmie planu marketingowego. Marketing wielopoziomowy pozwala sprzedawcom na budowanie osobistych struktur współpracowników, od których obrotu otrzymuje się dodatkowe prowizje. Każdy sprzedawca w marketingu wielopoziomowym ma możliwość zbudowania własnej struktury handlowców.
Sprzedaż netto wszystkich przedsiębiorstw sektora na polskim rynku wzrosła w 2009 roku o 4% do ok. 2 miliardów 280 milionów złotych. Pod koniec 2009 roku sprzedażą bezpośrednią, w tym MLM zajmowało się w Polsce ponad 869 tys. osób (przy 752 tys. w roku poprzednim). W branży nadal zdecydowanie przeważają kobiety – stanowią aż 88% sprzedawców.
Dla około 85% dystrybutorów nie jest to główne zajęcie, a okazja do dorobienia prowizji do pensji. Największą popularnością wśród oferowanych produktów w MLM cieszą się kosmetyki. Niemniej ich udział w ogólnej sprzedaży sektora systematycznie maleje.
W 2009 roku było to nieco powyżej 68,5% wobec niecałych 70% w roku 2008, 74,5% w 2007 roku i aż 85% w 2005 r. O prawie 1,5% w stosunku do roku ubiegłego spadła sprzedaż suplementów diety i artykułów dietetycznych – w roku 2009 osiągnęła ona pułap nieco powyżej 8%. Minimalnie wzrosło zainteresowanie sprzętem gospodarstwa domowego (2008 r. – 16,10%, 2009 r. – 16,34%) oraz usługami telekomunikacyjnymi (2008 r. – 0,80%, 2009 r. – 1,10%). Natomiast o blisko 2% w stosunku do roku 2008 wzrosła sprzedaż odzieży, biżuterii i innych akcesoriów mody – w 2009 roku wyniosła ona 5,01% (dane za: Polskie Stowarzyszenie Sprzedaży Bezpośredniej).
Marketing wielopoziomowy nie jest piramidą finansową. Jednakże niektóre mogą się pozorować na legalny marketing sieciowy. Różnica polega na tym, że w marketingu wielopoziomowym zyski uczestników nie biorą się z wpłat od nowych uczestników, lecz ze sprzedaży własnej oraz prowizji od sprzedaży zrekrutowanych przez nich uczestników. Z tego powodu firmy MLM, w przeciwieństwie do piramid finansowych, nie wymagają ciągłego dopływu nowych uczestników, żeby się utrzymać.
Szacuje się, że 99% uczestników MLM nie zarabia, a traci pieniądze.
Prekursorem firmy marketingu wielopoziomowego jest Amway. Federalna Komisja Handlu (ang. Federal Trade Commission (FTC)) podjęła decyzję, że w 1979 r. firma Amway Corp. prowadziła działania wielopoziomowego marketingu niezgodnie z prawem. Amway przyznał się do regulowania cen poprzez wymaganie od „niezależnych” dystrybutorów sprzedaży po niskiej cenie i żądania niemożliwych do realizacji przychodów. Jednocześnie, odrzucając oskarżenia dotyczące piramidalnej struktury działalności firmy i legalizując jej działalność w Stanach Zjednoczonych oraz innych krajach.
FTC sugeruje, aby sceptycznie postrzegać organizacje marketingu wielopoziomowego nastawione bardziej na rekrutację niż na sprzedaż produktów. FTC ostrzega również przed pobieraniem prowizji za rekrutowanie nowych członków, co jest czynnością nielegalną, znaną jako wspomniana „piramida finansowa”. W kwietniu 2006 r. FTC ogłosiła regulacje dotyczące możliwości biznesowych (ang. trade regulation rule governing business opportunities) – w tym związanych z marketingiem wielopoziomowym – wymagając od firm dostarczania kompletnej informacji, aby umożliwić kupującym pełną i prawidłową ocenę o możliwości zarabiania pieniędzy proponowaną metodą.
W marcu 2008 r. FTC zwolniła firmy zajmujące się marketingiem wielopoziomowym z przestrzegania zasad dotyczących możliwości biznesowych, przy czym podjęta decyzja może nie obowiązywać niektórych firm zajmujących się marketingiem wielopoziomowym oraz pozostałych firm, które zostały pominięte we wniosku z kwietnia 2006 r.
19 grudnia 2012 roku Bill Ackman oskarżył na konferencji prasowej innego giganta MLM, Herbalife, o bycie piramidą finansową. Prezes tej firmy, Michael O. Johnson, stanowczo zaprzeczał tym doniesieniom. Ceny akcji firmy w ciągu kilku następnych godzin spadły o ponad 14%. Ackman przyznał, że dokonał tzw. krótkiej sprzedaży tych udziałów. Zaangażował w walkę z Herbalife amerykańską społeczność latynoamerykańską, która miała być najbardziej pokrzywdzoną przez firmę mniejszością etniczną w Stanach Zjednoczonych. 12 marca 2014 roku Federalna Komisja Handlu oświadczyła, że rozpocznie śledztwo mające wyjaśnić, czy firma działa w sposób legalny. 15 lipca 2016 roku śledztwo zakończyło się oskarżeniem Herbalife o 4 rodzaje nieuczciwych praktyk biznesowych. Federalna Komisja Handlu stwierdziła, że Herbalife przedstawiała nieprawdziwy i kłamliwy obraz sukcesu, który dostępny jest tylko dla nielicznych. Firma musiała zapłacić 200 mln dolarów kary oraz zmienić model biznesowy. Herbalife zmieniła nazwę na Herbalife Nutrition oraz zmodyfikowała system prowizji, aby był zgodny z obostrzeniami nałożonymi przez FTC. Dodatkowo wdrożony został system śledzący każdą transakcję.
W 2016 roku amerykański reżyser Ted Braun nakręcił film dokumentalny Betting on Zero(ang.), poświęcony aferze Herbalife. W 2017 roku pojawił się on w serwisie streamingowym Netflix.